fbpx

Jagielloński Szlak Unii Lubelskiej

Czas przejścia: 2-3 godziny

Lublin, leżący na dawnym szlaku pomiędzy Krakowem i Wilnem, był świadkiem wielu historycznych wydarzeń z czasów panowania dynastii Jagiellonów. Jednym z największych ich dokonań było zawarcie w 1569 r. unii polsko-litewskiej łączącej Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie. Jagielloński Szlak Unii Lubelskiej ma za zadanie przybliżyć miejsca związane z tym wydarzeniem oraz upamiętnić związki miasta z jedną z najświetniejszych dynastii ówczesnej Europy.

Była to pierwsza w Europie udana próba przymierza dwóch państw. Unia lubelska stała się znaczącą częścią obywatelsko-federalnej tradycji Europy i swoistym prekursorem Unii Europejskiej.

Przystanek 1. - Kaplica Trójcy Świętej na Zamku Lubelskim

Kaplica Trójcy Świętej w Lublinie jest najcenniejszym zabytkiem miasta i jednym z najświetniejszych obiektów sztuki średniowiecznej w Polsce. Pierwsze wzmianki o kaplicy królewskiej pochodzą z 1326 r.

W XV w. król Władysław Jagiełło przebudował świątynię w stylu gotyckim. Ufundował też wykonanie polichromii w stylu bizantyńsko- ruskim, które stanowią o wyjątkowości tego miejsca.

Kaplica była świadkiem podpisania Unii Lubelskiej.

Na jednej ze ścian odkryto napis prawdopodobnie świadka uroczystości: „Pio(tr) Jeżewski (1569) unia facta est cum ducatus Lytuanie”. W XVII i XVIII w. kompleks zamkowy zaczął podupadać. W czasie kiedy Zamek Lubelski stał się więzieniem, malowidła w kaplicy zostały pokryte tynkiem. Cenne polichromie odkrył w 1899 r. malarz Józef Smoliński. Od tego czasu były one poddawane renowacjom, aż do roku 1997, kiedy to zostały udostępnione zwiedzającym. Dziś Kaplica Trójcy Świętej z jej bezcennymi freskami jest częścią Muzeum Narodowego w Lublinie i jednym z trzech lubelskich symboli dziedzictwa europejskiego.

Polichromie w królewskiej kaplicy pokrywają całą powierzchnię sklepień i ścian. Zostały wykonane przez zespół ruskich malarzy pod kierownictwem mistrza Andrzeja, którego imię umieszczone jest w napisie fundacyjnym. Treść malowideł oparta jest na bizantyńskim kanonie ikonograficznym, który określał tematykę fresków oraz ich umiejscowienie we wnętrzu świątyni. Tworzą one cykle tematyczne, z których najważniejsze są przedstawienia głoszące chwałę Boga oraz motywy Trójcy Świętej. Warto zwrócić uwagę na cykl malowideł odpowiadający wielkim świętom roku liturgicznego w Kościele wschodnim, który przedstawia dwanaście najważniejszych wydarzeń z życia Chrystusa i Marii.

Na freskach pojawia się także postać króla Władysława Jagiełły – modlącego się przed Matką Boską z Chrystusem wznoszącym rękę w geście błogosławienia oraz w innym miejscu – siedzącego na koniu z aniołem nakładającym mu koronę.

Adres: ul. Zamkowa 9

Przystanek 2. - Zamek Lubelski

Dawna rezydencja polskich królów była świadkiem wielu ważnych historycznych wydarzeń (patrz przystanek 1 Szlaku Znanych Lublinian i przystanek 16 Szlaku Zabytków Architektury).

W 1569 r. pod przewodnictwem króla Zygmunta II Augusta obradował na zamku sejm, w czasie którego podpisano akt unii polsko-litewskiej.

W trakcie sejmu miał miejsce również tzw. drugi hołd pruski, który złożył książę Albrecht II Fryderyk Hohenzollern w obecności szlachty Litwy i Korony.

Na honorowym miejscu w Galerii Malarstwa Polskiego Muzeum Narodowego w Lublinie znajduje się obraz Jana Matejki Unia lubelska. Dzieło o wymiarach 298 x 512 cm namalowane zostało w 1869 r. dla upamiętnienia 300. rocznicy unii Polski i Litwy. Obraz przedstawia moment zaprzysiężenia unii w renesansowym wnętrzu Zamku Lubelskiego. Centralną postacią jest król Zygmunt August z uniesionym w ręku krzyżem. Dookoła niego znajdują się postacie duchownych i możnowładców uczestniczących w ceremonii. Obraz jest jednym z najbardziej znanych dzieł malarskich Jana Matejki tworzących cykl poświęcony historii Polski.

Adres: ul. Zamkowa 9

Przystanek 3. - Plac Po Farze

Plac położony jest w najstarszej części lubelskiego Starego Miasta. W tym miejscu odnalezione zostały przedmioty sprzed 3000 lat p.n.e. oraz ślady osadnictwa wczesnośredniowiecznego. Nazwa placu pochodzi od gotyckiego kościoła parafialnego pw. św. Michała (kościoła farnego, fary – czyli najważniejszej świątyni w mieście).

Z jego początkami związana jest legenda o śnie księcia Leszka Czarnego. Fara stała w tym miejscu od XIII do połowy XIX w., kiedy ze względu na zły stan została rozebrana. Kościół był siedzibą najstarszej lubelskiej parafii, a jego sylwetka przez kilka wieków stanowiła najbardziej charakterystyczny element panoramy miasta.

Na placu Po Farze zobaczyć można rekonstrukcję zarysu fundamentów kościoła oraz wykonaną z brązu makietę o wysokości 1,6 m. Obecnie plac Po Farze jest częstym miejscem koncertów oraz spotkań lublinian. Z tarasu widokowego przy placu rozpościera się wspaniała panorama na wschodnią część Lublina, wzgórze Czwartek z kościołem pw. św. Mikołaja oraz Zamek Lubelski z donżonem i Kaplicą Trójcy Świętej.

Adres: na Wzgórzu Staromiejskim

Przystanek 4. - Kościół oo. Dominikanów pw. św. Stanisława Biskupa Męczennika

Bazylika z klasztorem oo. dominikanów nazywana jest Bazyliką Relikwii Krzyża Świętego. To jedna z najstarszych świątyń miasta, jej początki sięgają XIII w. Około 1260 r. do Lublina przybyli dominikanie, którzy otrzymali wybudowany nieco wcześniej drewniany kościół.

Obecny murowany kościół został ufundowany przez króla Kazimierza Wielkiego. Wzniesiony w stylu gotyckim, po katastrofalnym pożarze w 1575 r. został przebudowany w duchu renesansowym. Kościół cieszył się popularnością dzięki przechowywanym relikwiom Drzewa Krzyża Świętego, które zostały przywiezione do Lublina z Kijowa przez biskupa Andrzeja.

Do relikwii pielgrzymowali polscy królowie i wybitne osobistości kościelne oraz świeckie, m.in.: Jan Kazimierz, Jan III Sobieski, Stanisław August Poniatowski.

Kościół był świadkiem wydarzeń z czasów sejmu lubelskiego w 1569 r., na którym podpisany został akt unii polsko-litewskiej. Według dominikańskich przekazów sam akt zaprzysiężenia unii miał miejsce w klasztorze, dlatego też jedna z jego sal jest nazywana salą unii lubelskiej. Większość źródeł podaje jednak, że zaprzysiężenia dokonano na Zamku Lubelskim.

W skarbcu klasztoru jest przechowywany krucyfiks, na który, wedle tradycji, zaprzysiężono unię lubelską.

Adres: ul. Złota 9

Przystanek 5. - Kamienica Lubomelskich

Kamienica o charakterystycznym czerwonym kolorze jest jednym z ok. 100 zabytkowych budynków, które przetrwały w Lublinie od czasów unii lubelskiej. Wyróżnia się spośród nich zachowaniem wielu elementów wystroju z tego okresu, a nawet starszych. Od początku XVI w. była własnością Lubomelskich, bogatej mieszczańsko-szlacheckiej rodziny. W 1540 r. została przebudowana, o czym świadczy fragment zachowanego renesansowego portalu z napisem „Jan Lubom”, datą i gmerkiem (znakiem osobistym) Zadora.

Podczas remontu kamienicy w 1996 r. odkryte zostały cenne polichromie, prawdopodobnie przedstawiające potyczkę mieszkańców z Tatarami oraz panoramę Lublina. W piwnicy budynku znajdowała się winiarnia, na ścianach której zostały odkryte oryginalne XVI-wieczne freski – wyjątkowe w skali Polski malowidła o tematyce inspirowanej świecką obyczajowością, filozofią antyczną oraz mitologią. Dziś w kamienicy mieści się m.in.: biuro PTTK, piwnica Pod Fortuną, Galeria Sceny Plastycznej KUL i naleśnikarnia Zadora.

Adres: ul. Rynek 8

Przystanek 6. Pobernardyński kościół pw. Nawrócenia św. Pawła

Pierwszy kościół z klasztorem Bernardynów został w tym miejscu wybudowany w 2. połowie XV w. W związku z fundacją klasztoru powstała legenda o skrzyni pełnej złota u bernardynów (patrz przystanek 11 Szlaku Zabytków Architektury). W 1557 r. kościół został poważnie zniszczony podczas wielkiego pożaru Lublina. Koniec jego odbudowy zbiegł się z zakończeniem obrad sejmu i uchwaleniem unii lubelskiej. Jak podaje historyk ks. Jan Ambroży Wadowski, „Zygmunt August, ukończywszy obrady nad przedmiotem unii Litwy z Koroną, wybiera ten kościół jako największy z lubelskich i w nim w otoczeniu senatu i posłów z Polski, Litwy, Prus itd. oraz licznego tłumu szlachty i ludu śpiewa hymn dziękczynny Te Deum laudamus”.

Adres: ul. Dolna Panny Marii 4

Przystanek 7. - Pobrygidkowski kościół pw. Wniebowzięcia NMP Zwycięskiej

Kaplica pw. św. św. Barbary i Zofii, która pierwotnie znajdowała się w tym miejscu, została wybudowana pod koniec XIV w. Po bitwie pod Grunwaldem król Władysław Jagiełło zlecił jej przebudowę, co miało stanowić wotum dziękczynne za zwycięstwo nad zakonem krzyżackim (patrz przystanek 10 Szlaku Zabytków Architektury). Do klasztoru sprowadzono z Gdańska zakon św. Brygidy.

W 2012 r. zakończyła się długo oczekiwana renowacja kościoła, dzięki której stał się on dużą atrakcją turystyczną. Podzielony został na kilka przestrzeni udostępnionych zwiedzającym.

W Kaplicy Grunwaldzkiej znajduje się popiersie króla Władysława Jagiełły oraz pamiątkowa tablica, ufundowana z okazji 500. rocznicy bitwy pod Grunwaldem. Ciekawym akcentem są umieszczone nad oknem chorągwie jagiellońska i litewska, przypominające o połączeniu sił rycerskich Korony i Litwy przeciwko zakonowi krzyżackiemu.

Patronce zakonu poświęcona jest nawa główna i prezbiterium. Najcenniejszym zabytkiem jest namalowany na desce w XV w. obraz świętej, która, według przekazów, przepowiedziała upadek Krzyżaków. Szczególne miejsce w świątyni stanowi Lubelskie Sanktuarium Pamięci Narodowej umieszczone w nawie bocznej. Znajdują się tu tablice poświęcone wybitnym Polakom oraz ofiarom wojen i prześladowań. Kaplica św. Barbary upamiętnia pomordowanych w Katyniu i Bykowni.

Dużą atrakcją jest XVII-wieczna dzwonnica, która została otwarta dla zwiedzających. Można w niej zobaczyć odrestaurowane polichromie z XV w., przedstawiające wjazd do Lublina króla Kazimierza Jagiellończyka wraz z rycerzami. W wieży znajduje się także wystawa historyczna i numizmatyczna. Dostępny jest również taras widokowy, z którego można podziwiać panoramę Lublina. Na przykościelnym skwerze ustawiony jest pomnik Jana Kochanowskiego (patrz przystanek 10 Szlaku Znanych Lublinian).

Adres: ul. Narutowicza 6

Przystanek 8. - Pomnik Unii Lubelskiej

Pomnik znajduje się na placu Litewskim, którego nazwa upamiętnia fakt obozowania posłów litewskich podczas sejmu lubelskiego w roku 1569. W tym miejscu podczas sejmu król Zygmunt August odebrał od księcia pruskiego Albrechta II Fryderyka Hohenzollerna hołd, opisany przez Jana Kochanowskiego w poemacie Proporzec albo hołd pruski.

Pierwszy pomnik wystawiono jeszcze za panowania króla Zygmunta Augusta.

Na początku XIX w. uległ on zniszczeniu w wyniku rozbiórki zabudowań klasztoru Bonifratrów, w trakcie urządzania w tym miejscu placu musztry. W 1826 r. z inicjatywy Lubelskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz Stanisława Staszica wzniesiono nowy pomnik. Żeliwny, 13-metrowy obelisk w stylu klasycystycznym usytuowano na specjalnie usypanym kopcu, blisko Krakowskiego Przedmieścia. Wykonawcą złoconych płaskorzeźb był Paweł Maliński, profesor rzeźby na Uniwersytecie Warszawskim. Przedstawiają one dwie stojące kobiety – symbolizujące Koronę i Litwę, zwrócone ku sobie, podające sobie prawe dłonie, z tarczami herbowymi obydwu państw pomiędzy nimi. Pomnik Unii Lubelskiej jest symbolem miasta i przypomina o wielokulturowej i wieloreligijnej historii Lublina i Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Jest jednym z trzech lubelskich obiektów (obok Kaplicy Trójcy Świętej i zespołu klasztoru oo. Dominikanów), które w marcu 2007 r. znalazły się na Liście Dziedzictwa Europejskiego, jako jeden z symboli zjednoczonej Europy.

Adres: Plac Litewski